strona XV

Latem 1260 roku wśród Natangów, Warmów i Bartów trwały wiece i narady. Poszczególne ziemie, włości i rody je zamieszkujące zgłaszały akces do powstania. W tym gorączkowym okresie wybierano przywódców, zastanawiano się nad koncepcją walki, gromadzono broń.
Bogatsi "nobiles" byli w stanie wystąpić przeciwko Krzyżakom konno i w kolczugach^*. Reszta miała walczyć pieszo. Każdy z powstańców starał się przygotować dla siebie jak najlepszy oręż. Nie było to łatwe - od 1218 roku obowiązywała bulla papieska zakazująca sprzedaży broni i żelaza poganom. Ale, co podkreślają kroniki, udało się Prusom zgromadzić pokaźny zapas uzbrojenia i osiągnąć w tym zakresie wysoki poziom.
Herkus Monte posiadał pancerz - loricę^**. Jej łuski dobrze chroniły ciało przed cięciami i sztychami miecza. Pod żelazne odzienie zakładał skórzany kaftan. Miecz walecznego Natangijczyka pamiętał jeszcze magdeburskie czasy. Uzbrojenie uzupełniał hełm, metalowe rękawice i nogawice z drucianej plecionki. Większość jego wspóziomków nosiła "brunię" - kurtę ze skóry z przymocowanymi płytkami metalowymi. Biedniejsi - tylko kaftan ze skóry żubrzej, łosiej, niedźwiedziej lub wilczej.
Prusowie w czasie walki umiejętnie posługiwali się dwoma rodzajami tarcz: trójkątną zbitą z desek i prostokątną tzw. pawężą. Tę ostatnią przejęli od Prusów i często się posługiwali również Krzyżacy. Natangijczycy dysponowali ponadto sulicami - krótkimi włóczniami z żelaznym ostrzem. Popularne były topory na długich styliskach, łuki i proce. Każdy wojownik dysponował nożem oraz arsenałem broni niespotykanej w innych częściach Europy: drewnianymi pałkami zakończonymi gałkami z metalu. Trafny rzut pałką okazywał się często śmiertelny dla przeciwnika. Nie dotyczyło to wszakże odzianego w stal brata - rycerza, lecz mogło być przykrą niespodzianką dla niejednego knechta. Charakterystyczne cechy pruskiego uzbrojenia dobrze oddaje, nawet po stuleciach, herb Bartoszyc: stos bojowych kamieni i topory^***.

^* Kolczuga - zbroja w kształcie koszuli, z plecionych kółek metalowych.
^** Lorica - średniowieczne, łacińskie określenie pancerza, również kolczugi. Nazwa była także synonimem uzbrojenia ochronnego sporządzonego z blaszanych łusek (dla określenia osłon sztywnych używa się nazwy zbroja).
^{*** Autor niniejszego tekstu miał przyjemność brać udział w pracach komisji decydującej o rozstrzygnięciu konkursu na herb powiatu Bartoszyce (1999r.). Wygrał projekt przywracający historyczną treść herbu.}