strona VII

Przez kolejne cztery lata trwały walki pomiędzy Krzyżakami a Prusami, zakończone podpisaniem 7 II 1249 pokoju w Christburgu (Kiszporku, Dzierzgoniu). Przedstawiciel papieża wziął Prusów oraz ich ziemię pod specjalną opiekę, a szczegółowe postanowienia regulowały stosunki pomiędzy Krzyżakami i Prusami, którzy się już nawrócili bądź zamierzali nawrócić. Traktat dawał więc potencjalnie możliwość budowy pruskiego państwa chrześcijańskiego. Na mocy układu Prusowie musieli zrezygnować z pogańskich obrzędów, wyrzec się wielożeństwa, święcić niedzielę, odbudować zniszczone kościoły i obiecać, że wszystkie przyznane im w dokumencie prawa przysługiwać będą dopóty, dopóki pozostaną wierni Kościołowi i Zakonowi.
Niektórzy Natangowie nie uznali warunków ugody i zadali klęskę wojskom Zakonu pod wsią Kruki 30 XI 1249 roku.^* Porażka powstrzymała na pewien czas pochód Krzyżaków ku Sambii. Ów urodzajny i bogaty w bursztyn - słynne "złoto Prusów"^** - półwysep przyciągnął nawet uwagę króla Norwegii Haakona IV, który wystarał się w Rzymie o bullę zezwalającą na wyprawę krzyżową w tym kierunku. Ubiegł go jednak król Czech - Przemysł II Ottokar i wraz z posiłkami z Moraw, Austrii i Brandenburgii zorganizował własną krucjatę (1255). Pokonani Sambowie zostali zmuszeni do budowy u ujścia Pregoły na miejscu Tvangste twierdzy Królewiec (Königsberg). Gród nazwano tak na cześć czeskiego władcy.
Wydarzenia okresu I-szego powstania i czas bezpośrednio po jego zakończeniu spowodowały w społeczeństwie pruskim podział na osoby, a właściwie rody przyjmujące nową wiarę i wysługujące się Krzyżakom i te, które trwały przy starych obyczajach. Zakon skrzętnie wykorzystywał takie sytuacje i zjednywał sobie starszyznę plemienną, obiecując nadania i rozdając przywileje. Czas pierwszego powstania można uznać za spontaniczny bunt przynaglony bezpośrednio jakimś drastycznym zarządzeniem władz Zakonu. Ci z Prusów, którzy zostali już ochrzczeni, nie mieli zamiaru odchodzić od nowej wiary, natomiast reszta nienawróconej ludności szykowała się raczej do obrony niż ataku. Pierwsze powstanie, w którym Warmowie, Natangowie i Bartowie wystąpili wspólnie przeciw Krzyżakom, pokazało, że i w przyszłości te trzy plemiona mogą stanowić jądro oporu.

* wieś Kruki - niem. Krücken, teraz - Kamienka w Obw. Kaliningradzkim (Rosja).
^{** bursztyn wykopany w okolicach Kochanówki (fot. wyżej).}